Ο Χριστόφορος Χριστοφόρου συζητά για το συγγραφικό του έργο  με τη συγγραφέα και αρθρογράφο του “ΓΡΑΦΕΙΝ”, Χριστίνα Μιχαηλίδου.

Αγαπητέ Χριστόφορε σε καλωσορίζω στο λογοτεχνικό περιοδικό Γράφειν. Το συγγραφικό σου έργο που περιλαμβάνει παραμύθια και πεζά κείμενα θα μας κρατήσει συντροφιά στη σημερινή μας συζήτηση. Επιθυμία του αναγνωστικού κοινού μας είναι να γνωρίζουμε νέους ταλαντούχους συγγραφείς. Σύστησε μας το Χριστόφορο Χριστοφόρου (καταγωγή, σπουδές, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση)

Με τιμά ιδιαίτερα η φιλοξενία στο λογοτεχνικό περιοδικό Γράφειν, αφού κι εγώ είμαι συχνός αναγνώστης και οπαδός των όμορφων λογοτεχνικών του δημιουργημάτων. Χαίρομαι που θα μιλήσω μαζί σας για την συγγραφική μου πορεία, γιατί ξέρω ότι πολλοί νέοι συγγραφείς διαβάζουν το περιοδικό σας.

Είμαι Κύπριος εκπαιδευτικός, μένω στο νησί, αν και σπούδασα στην αγαπημένη Θεσσαλονίκη, και οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας με πάνε πίσω σε μικρή ηλικία Δημοτικού, όπου έγραφα ποιήματα, ακολουθώντας τα χνάρια της μητέρας μου. Έγραφε απλά με ομοιοκατάληκτο στίχο και καλό λεξιλόγιο κι επικεντρωμένα στο θέμα του πολέμου, των ηρώων, των χωριών και των πόλεων που δεν μπορούσε να επισκεφθεί λόγω της Κατοχής. Εγώ διεύρυνα την θεματολογία μου και σε άλλα κοινωνικά θέματα. Μου άρεσε να διαβάζω βιβλία, αλλά κυρίως να απορροφώ ιστορίες. Τα καλοκαίρια με πρόσεχε η γιαγιά μου και είχα την ευλογία να ακούω τις πολλαπλές ιστορίες της για το ορεινό χωριό της που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει για να γίνει παραδουλεύτρα στην θεία της στην πόλη. Έθιγε ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα της εποχής του 30’ με 40’ στο νησί, αλλά ήμουν μικρός για να αναλάβω το καθήκον που ήθελε να μου αναθέσει: «Γράψε για την ζωή μου. Να μάθουν όλοι πώς πέρασα, πόσο ήθελα να επιστρέψω. Πόσο οι σιωπές μου δεν είπαν ποτέ αυτά που ένιωθα». Στα δέκα μου με έβαλε να το υποσχεθώ. Στα τριάντα μου εκπλήρωσα την υπόσχεσή μου σε μια ειδική τελετή στις Σπηλιές στην Αγλαντζιά, όπου έγινε η παρουσίαση του μυθιστορήματος «Με ελιές και ζάχαρη η ζωή μου» όπου ήρθε και η ίδια. Έκανα και μια συμβολική παρουσίαση στο χωριό της, αλλά δεν ήρθε και μου είχε πει: «Δεν θέλω πια να επιστρέψω, είμαι πια εκεί που θέλω να είμαι» .

Ακολούθησε ένα ακόμη βιβλίο για ενήλικες το 2013 «Πέμπτη κορυφή: ο πόλεμος των φιλοδοξιών. Βασίλης εναντίον Ορέστη» που δείχνει την πάλη ανάμεσα στην φιλοδοξία και τις αξίες που έχουν πολλές φορές οι νέοι κυνηγώντας τα όνειρά τους. Είμαι παντρεμένος με δύο παιδιά, τα οποία με βοηθούν συχνά στις ιστορίες μου και πολλές φορές συμμετέχουν.

Ασχολήθηκα για χρόνια στους δύο άξονες της εκπαίδευσης για την ειρήνη και της αειφόρου ανάπτυξης. Είμαι και σε μια περιοχή διαταραγμένη σε θέματα ειρήνης, γεννηθήκαμε μετά το 74’ , αλλά βιώσαμε πολλές φορές τις συνέπειες ενός πρόσφατου πολέμου, τις μνήμες, το άσβεστο πάθος για επιστροφή, το άσβεστο μίσος, την συγχώρεση και το είχα ψάξει και εγώ εθνογραφικά με μια μεγάλη έρευνα δράσης στα Κατεχόμενα. Αυτή με ωρίμασε αρκετά και με έβαλε στα βαθιά της διερεύνησης των προσωπικών αφηγήσεων. Είχα πάει και στην Αμερική σε ένα σχολείο ειρήνης στα 25 μου συνοδεύοντας 16χρονους μαθητές. Στα περιβαλλοντικά έγινε για ένα διάστημα ακτιβιστής, χανόμουν στην προσπάθεια να εμποδίσω το κόψιμο δέντρων στο νησί και δεν δίστασα να τα βάλω και με «μεγάλους» παίκτες. Όλα αυτά περνούσαν στο γράψιμό μου.

Ποια ήταν το αρχικό ερέθισμα για να γράψεις το πρώτο σου παραμύθι «Η βάρκα που δεν βούλιαζε», που κυκλοφορεί και στην Ελλάδα και σε ποιόν το αφιέρωσες;

Είχα πάει σε ένα υπέροχο σεμινάριο παιδικής λογοτεχνίας εκείνη την εποχή και μας ζήτησαν να γράψουμε μια μικρή ιστορία. Ήθελα να γράψω για τους πρόσφυγες. Εκείνοι που έμπαιναν σε βάρκες για να γλιτώσουν από τον πόλεμο ήταν πολύ στην επικαιρότητα το 2015 και μετά. Αποφάσισα να γράψω για αυτούς, για το δύσκολο ταξίδι στην θάλασσα, για τα διλήμματα, τις εμπειρίες τους. Όταν το διάβασα στους συμφοιτητές του εργαστηρίου πάγωσαν, καθηλώθηκαν, δεν περίμεναν μια ιστορία 800 λέξεων να τους προκαλέσει τόση ενσυναίσθηση. Ήξερα ότι βοήθησαν οι φωνές και ιστορίες που άκουσα προηγουμένως. Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πάργα στην Κύπρο αλλά το έστειλαν και στα μεγάλα βιβλιοπωλεία που συνεργάζονται οι Εκδόσεις Πεδίο (Ιανός, Public, Ευριπίδης και αλλού).

Το αφιέρωσα σε όλους εκείνους που ρισκάροντας την ζωή τους, βλέποντας ότι η στεριά είναι πιο επικίνδυνη από την θάλασσα, έβαλαν τα παιδιά τους στην βάρκα, είτε τα κατάφεραν να φτάσουν , είτε όχι. Το παραμύθι από τότε ταξίδεψε πολύ κόσμο στην μαγική του βάρκα που δεν βούλιαζε, και όπως θα δείτε στην σελίδα μου ivarkapoudenvouliaze.com το παραμύθι αγκαλιάστηκε από πολλούς εκπαιδευτικούς στην Κύπρο, από σχολεία με μετανάστες ή χωρίς, και κατάθεσαν και τις δικές τους όμορφες δραστηριότητες.

Το βιβλίο ήταν στα πέντε υποψήφια για Κρατικά Βραβεία στην Κύπρο, διακρίθηκε με White Ravens 2018 και μπήκε στην λίστα με τα 200 καλύτερα παιδικά και εφηβικά του κόσμου και πήρε έπαινο για την εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδου. Μετά από αυτό το πρώτο μου παιδικό βιβλίο, η πένα μου παρέλυσε και δεν μπορούσα να γράψω με τον τρόπο που γράφω για 3 χρόνια. Πίστευα ότι δεν μπορούσα να ξαναγράψω. Όσα έγραφα δεν είχαν την φλόγα μου. Αυτό ήταν; Βγήκα για λίγο από το περιθώριό μου με την βάρκα και χάθηκα; Εκεί που πήγαινα να το αποδεχτώ, κάτι άλλαξε…

Ποια ήταν τα μετέπειτα παραμύθια σου που εκδόθηκαν και ποια τα μηνύματα που θέλεις να περάσεις μέσα από αυτά;

Με μια ομάδα εκπαιδευτικών, όταν έκλεισαν πέρσι τα σχολεία λόγω του κορωνοϊού, αποφασίσαμε να συνθέσουμε ένα σετ δραστηριοτήτων. Εγώ θα έγραφα μια ιστορία «Λαθρεπιβάτης της γης 1: Σηκώστε την πράσινη ασπίδα ενάντια στον Πανδήμο» , η Χρύσω θα έκανε τις εικόνες, η Αγάθη τις δραστηριότητες, η Νίκη θα έκανε επιμέλεια και η Χριστίνα την μετάφραση. Βγήκε μια όμορφη ιστορία και ακολούθησε και το δεύτερο επεισόδιο «Λαθρεπιβάτης της γης 2: Η Πανδήμος γνωρίζει την Αγάπη», όπου τα ανεβάσαμε στην σελίδα μου ivarkapoudenvouliaze.com στα ελληνικά και στα αγγλικά και στην Ανοιχτή Βιβλιοθήκη υπό μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου.

Αυτές οι ιστορίες με ξεμπλόκαραν. Ακολούθησε το 2019 η συγγραφή της ιστορίας «Το καταραμένο μενταγιόν της Δράκαινας» την οποία πρόσφατα κυκλοφόρησα στην Ελλάδα, με τις Εκδόσεις Ηλιαχτίδα (Φεβρουάριος 2021).

Ενδιάμεσα έγραψα και μια ωραία ιστορία για την στοματική υγιεινή «Η πριγκίπισσα Ευτυχία στο κάστρο του βασιλιά Φαγοδόντη» όταν μια φίλη οδοντίατρος γύρευε ένα παιδικό βιβλίο που να εξηγεί τα εργαλεία του οδοντιατρείου και ήθελε να δημιουργεί θετικά συναισθήματα για το χώρο του οδοντιατρείου με την μυστική συνταγή. Το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2020, μετά από μια παρουσίαση στο Nicosia book e-festival με καλές συνεργασίες.

Δεν είχα την ευκαιρία να το στείλω στην Ελλάδα σε βιβλιοπωλεία, καθώς δεν ξέρω καλά τα δίκτυα διανομής, αλλά είχε καλές κριτικές στο νησί και αγκαλιάστηκαν οι ήρωες του, ειδικά ο Φαγοδόντης. Τα μηνύματα περιτριγυρίζουν συνήθως τους δύο άξονες της προσφυγιάς και της αγάπης για την Φύση. Η βάρκα ήθελε να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση για τα βιώματα των προσφύγων, η πριγκίπισσα Ευτυχία για την μυστική συνταγή που θα μας προστατεύσει από τα τεχνάσματα του βασιλιά Φαγοδόντη, οι Λαθρεπιβάτες για την πράσινη ασπίδα ενάντια στην πανδημία και την ανθρωπιά μέσα στην κρίση και το Καταραμένο Μενταγιόν για τις δυνατές αξίες που υπερισχύουν της αλόγιστης ανάπτυξης σε βάρους του περιβάλλοντος μας.

Τι είδους παραμύθια επιλέγεις να διαβάζεις στα παιδιά σου; Ποιο από τα παραμύθια σου τους άρεσε περισσότερο και γιατί;

Επιλέγω να διαβάζω στα παιδιά μου παραμύθια που έχουν ξεκάθαρα μηνύματα, προάγουν την κοινωνική ενσυναίσθηση, έχουν δυνατό δέσιμο τα λόγια με τις εικόνες, γενικά παραμύθια που έχουν κάποιο ουσιαστικό μήνυμα να προσφέρουν και προκαλούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ανάλογα με την ηλικία. Από τα παραμύθια μου θεωρώ τους άρεσαν και τα τρία, το καθένα για τα δικά του μηνύματα.

Όταν κυκλοφόρησα την βάρκα, ήταν σε θέση να βιώσουν μερικά από τα συναισθήματα που προκαλούσε, και συμμετείχαν σε αρκετές από τις δράσεις τους. Θεωρώ ότι απόλαυσαν την διαδρομή, απλά δεν συμμετείχαν με τις ιδέες τους στην συγγραφή και στην έμπνευση. Στο Καταραμένο Μενταγιόν και σε δύο επόμενα που έγραψα (και είναι υπό έκδοση) συμμετείχαν με τις όμορφες ιδέες και τον έμμεσο ρόλο τους και τα έζησαν περισσότερο. Στο παραμύθι με την πριγκίπισσα Ευτυχία, πάλι το χάρηκαν και μάλιστα ήθελαν το πάρτι τους να έχει το θέμα της συμπαθητικής φιγούρας του Φαγοδόντη. Μάλιστα το συζητούσαν και με τα άλλα παιδιά στο σχολείο, όπου τους είχα κάνει μια παρουσίαση. Νομίζω είναι οπαδοί όλων των παραμυθιών μου και αυτό με ευχαριστεί διπλά, ότι επανήλθα μετά το σκοτάδι της συγγραφικής άπνοιας.

Το παραμύθι είναι ένας δύσκολος συγγραφικός λόγος και γιατί; Ποια είναι τα συστατικά ενός επιτυχημένου παραμυθιού;

Το παραμύθι είναι ένας συγγραφικός λόγος που θέλει πολλά στοιχεία για να πετύχει κι επειδή πέρασα από μια περίοδο που δεν είχα όλα τα στοιχεία, τότε έγραφα, αλλά δεν άγγιζα ούτε την δικιά μου καρδιά.

Όταν γράψεις κάτι που είναι έτοιμο να αγγίξει την καρδιά των παιδιών και των γονιών τους, το καταλαβαίνεις και το επιβεβαιώνεις με την πρώτη αφήγηση (ακόμη κι αν δεν είναι έτοιμες οι εικόνες). Θέλει οι λίγες ή πολλές λέξεις να σε ταξιδέψουν και να σε συνεπάρουν χωρίς να σε αποσπούν τρίτες παρεμβάσεις, να σου περάσουν ικανοποιητικά το κεντρικό μήνυμα μέσα από ήρωες στους οποίους αποδίδεται επάξια ο ρόλος τους, θέλει έμπνευση και αγάπη.

Δεν θέλει απαραίτητα ένα δυνατό και καθιερωμένο όνομα, το οποίο με ένα παραμύθι μπορεί να σε εκτοξεύσει και με άλλο μπορεί να σε καταποντίσει, ούτε μια πανίσχυρη προβολή κι ένα φανταχτερό εξώφυλλο, αλλά σίγουρα όλα τα βιβλία θέλουν μια ευκαιρία να τα βρεις.

Τα socialmedia και γενικότερα η χρήση του διαδικτύου σε μεγάλο βαθμό από τα παιδιά, είναι εχθρός των παραμυθιών ή σύμμαχος;

Για αρκετά χρόνια δεν ήμουν οπαδός ή ακόλουθος των Social Media και γι’ αυτό είχα επιλέξει να φτιάξω μια ιστοσελίδα για τα παραμύθια μου με προτεινόμενες δραστηριότητες και την συγγραφική μου δράση. Όμως η σελίδα μου δεν είχε αλληλεπίδραση, ανέβαζα τόσα πράγματα που μου έστελναν καλοί συνάδελφοι για την βάρκα, αλλά δεν μπορούσα να ανεβάσω την αγάπη τους για το βιβλίο στην σελίδα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι και εχθρός και σύμμαχος των παραμυθιών.

Από την μία έχουν μια αμεσότητα και σου δίνουν μια ευκαιρία να μιλήσεις από τις ιστορίες σου. Για παράδειγμα, εγώ και πολλοί από εμάς υπάρχουμε στο περιθώριο μιας λογοτεχνικής γωνιάς περιορισμένης στο τοπικό πλαίσιο που είμαστε και μένουμε εκεί αθέατοι, αλλά χαρούμενοι για τα παραμύθια μας, κάτω από την σκιά δικτύων και πίσω σε σκονισμένα ράφια, και ξαφνικά εμφανιζόμαστε σε μια λογοτεχνική παρέα και συνυπάρχουμε. Μπορούν να λειτουργήσουν θετικά, αν μέσα από την πληθώρα πληροφοριών, έχουμε την κριτική ικανότητα να ξεχωρίσουμε, να μπούμε στον κόπο να το ψάξουμε, να πάμε να ανακαλύψουμε εκείνα που κρύβονται και μπορεί να κρύβουν πολύτιμους θησαυρούς.

Η ανεξέλεγκτη όμως ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο, τους στερεί όμορφους και υπέροχους κόσμους που μπορεί να στερηθούν και τους απομακρύνει λίγο από το έντυπο βιβλίο. Υπάρχουν όμως πολλές τεχνικές φιλαναγνωσίας που μπορούν να τους ξανακεντρίσουν το ενδιαφέρον.

Πιστεύεις ότι η έμπνευση είναι το μόνο συστατικό για να γίνει κάποιος συγγραφέας;

Αν δεν την έχεις, μπορεί να περάσεις ένα λογοτεχνικό κενό, αλλά ένας συγγραφέας οφείλει να σέβεται τους αναγνώστες του, να παλεύει να βρίσκει καλούς και άξιους συνεργάτες για την εικονογράφηση και την επιμέλεια, να είναι εκεί για να γίνει καλύτερος και να εξελίσσεται, να ακούει τις κοινωνικές ανάγκες, να αφουγκράζεται τις κοινωνικές αξίες που θέλει να ενδυναμώσει στο κοινό.

Οφείλει να είναι τίμιος, να βάζει σε δεύτερη μοίρα την εμπορικότητα και την προσωπική του φιλοδοξία, να ικανοποιείται με τα λίγα, να ξεδιψά με την αγάπη και να ονειρεύεται πάντα το επόμενο βιβλίο. Υπάρχουν πάντοτε και τα λογοτεχνικά εργαστήρια που μας εξοπλίζουν καλύτερα, τα βιώματά μας, τα ταξίδια και τα άτομα που μας εμπνέουν για να είμαστε σε εγρήγορση.

Ποια είναι τα επόμενα λογοτεχνικά σου σχέδια;

Δεν έχω φιλόδοξα σχέδια, ούτε νομίζω να συνεργαστώ σύντομα με κάποιο μεγάλο εκδοτικό οίκο. Θέλω οι καλές συνεργασίες που έχω αναπτύξει, συγκεκριμένα τρεις συνεργασίες, να οδηγήσουν σε τρία νέα όμορφα παραμύθια. Το ένα είναι μια κοινή συγγραφική προσπάθεια με μια Κύπρια συγγραφέα που θαυμάζω, για μια πόλη που ήθελε να γίνει κάτι άλλο.

Το άλλο είναι ένα παραμύθι για πιο μικρές ηλικίες νηπιαγωγείου (συνήθως γράφω για ηλικίες 5 με 10, παρόλο που με διαβαθμισμένες δραστηριότητες μπορούν να τα αξιοποιήσουν και μεγαλύτερα παιδιά 11 με 12) για τον βυθό με μια καλή μου συνεργάτιδα εικονογράφο που κάναμε τους Λαθρεπιβάτες.

Το τρίτο είναι μια όμορφη ιστορία για την διακυβέρνηση μιας χώρας και συνεργάζομαι με μια καλή εικονογράφο και γραφίστρια για να το κάνουμε μαζί. Έχω και μερικές άλλες μικρές συνεργασίες. Αυτό που εντάσσω στα σχέδιά μου είναι τα άτομα που θεωρώ ότι η χημεία μας θα ενώσει ένα καλό επόμενο δημιούργημα.

Εκείνο που με προβληματίζει λίγο είναι η πρόσβαση στην Ελλάδα, γιατί θέλω να έχουν την επιλογή παιδιά από διάφορα μέρη της Ελλάδας ή στο εξωτερικό να μπορούν να βρίσκουν τα παραμύθια μου. Με «Το καταραμένο μενταγιόν της Δράκαινας» μέσω των εκδόσεων Ηλιαχτίδα, έχουν πρόσβαση τα παιδιά σε Ελλάδα και Κύπρο, αφού παρέλαβα εγώ ένα αριθμό παραμυθιών και τα έστειλα σε βιβλιοπωλεία και ένα αριθμό οι Εκδόσεις στην Ελλάδα μέσω του e-shop που έχουν. Δεν ξέρω όμως αν θα το πετύχω και με τα επόμενα βιβλία που ετοιμάζω. Θα το προσπαθήσω. Έχουμε και τα δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία που είναι άμεσα διαθέσιμα και τα δυο μου βιβλία που βρίσκονται στην Ελλάδα.

Αυτό που συμβουλεύω τους νέους συγγραφείς είναι να δηλώνουν το λογοτεχνικό τους παρόν, είτε από μια μικρή γωνιά, είτε από μια κουκκίδα στην οποία βρίσκονται, γιατί μόνο έτσι υπάρχουν κι έχουμε εμείς την ευκαιρία να τους βρούμε.

 Πολλοί από τους συγγραφείς που φιλοξενούνται στο Γράφειν αλλά και αναγνώστες είναι μαθητές Λυκείου, ποια είναι η συμβουλή που θα τους έδινες για να πορευτούν στη ζωή τους;

Από όσα έχω προσωπικά βιώσει, να αγαπούν το διάβασμα και το γράψιμο, να είναι φιλομαθείς και να παρακολουθούν καλά επιλεγμένα βιωματικά εργαστήρια ή να συμμετέχουν σε καλά οργανωμένες λέσχες, γιατί η ανταλλαγή εμπειριών και η δικτύωση είναι ένα καλό κομμάτι για την εξέλιξή τους.

Επίσης, να διατηρούν ένα δυνατό αξιακό σύστημα, να έχουν κοινωνικές ευαισθησίες και να ξέρουν ποια μηνύματα και με ποιο τρόπο θα ήταν καλά να τα περάσουν μέσα από την λογοτεχνία.

Για να γράψω εκείνες τις 800 λέξεις της βάρκας, το μόνο που δεν έκανα ήταν το ίδιο το ταξίδι με την βάρκα, ενώ επισκέφθηκα διάφορους χώρους στο νησί, άκουσα, πρόσθεσα, αφαίρεσα, διάβασα, έπλασα στο μυαλό μου, έκανα ένα νοητικό χάρτη που χωρούσε μόνο ένα πολυμερές μήνυμα: οι πρόσφυγες είναι παντού, ο πόλεμος τους αναγκάζει να επιλέγουν, τα παιδιά τους είναι η ελπίδα και η πατρίδα που αφήνουν είναι πάντα στο μυαλό τους.

Πορευόμαστε με ανοιχτά αυτιά, με κριτική σκέψη, με τη γνώση ότι η αποτυχία είναι μέρος της διαδικασίας (πέφτουμε και ξανασηκωνόμαστε) και προσπαθούμε τα όνειρά μας να είναι για την ποιοτική αναβάθμιση του συγγραφέα και την παραγωγή ενός καλού βιβλίου και όχι η αναγνώριση ή η βράβευση. Το καλύτερο βραβείο είναι η αγάπη και το χαμόγελο που θα εισπράξεις από έναν αναγνώστη που πραγματικά του άρεσε αυτό που έγραψες.

Χριστόφορε, ευχόμαστε καλή επιτυχία στη συγγραφική σου πορεία και είμαστε σίγουροι ότι θα απολαύσουμε πολλές ακόμα υπέροχες ιστορίες  σου!

Σας ευχαριστώ για τις όμορφες ερωτήσεις και την υπέροχη φιλοξενία στο περιοδικό σας και σας εύχομαι πάντα να λάμπετε λογοτεχνικά και να ενώνετε όμορφες φωνές που αξίζει και θέλουμε να ακουστούν!